Đau cách hồi - Nguy hiểm khôn lường nhưng dễ bị bỏ qua

Đau cách hồi (còn gọi đi khập khiễng cách hồi) là hiện tượng đau do giảm dòng máu nuôi dưỡng, thường xảy ra trong lúc vận động, hay gặp ở chân nhưng cũng có thể gặp ở tay. Đây là chứng bệnh thường gặp ở người trung và cao tuổi, biểu hiện của bệnh động mạch ngoại vi, thường là hẹp động mạch cấp máu cho chân hoặc tay. Nếu được điều trị, người bệnh vẫn có thể duy trì được các hoạt động bình thường mà không đau.

Biểu hiện chứng đau cách hồi

Người bệnh đau khi vận động: cảm giác co rút, thắt chặt, đau nhức, rất khó chịu, sau khi hoạt động, đặc biệt là khi đi một quãng đường nhất định. Đau có thể ở bắp chân, đùi, mông tùy thuộc vào vị trí động mạch cấp máu bị hẹp hoặc tổn thương. Cơn đau thường giảm khi ngồi nghỉ và sẽ xuất hiện trở lại nếu tiếp tục đi lại.

Vì vậy, không thể đi liên tục một quãng đường dài, mà phải khập khiễng và ngắt quãng với từng đoạn đường ngắn, vừa đi vừa nghỉ. Khi hoạt động mạnh hơn như chạy nhanh, leo dốc, lội nước, cơn đau sẽ xuất hiện sớm hơn.

Khi bệnh nặng hơn, quãng đường đi được càng ngắn lại, thậm chí, cơn đau xuất hiện ngay cả khi nghỉ ngơi. Biến đổi màu sắc da hoặc loét: nếu dòng máu giảm nhiều, ngón chân, ngón tay có thể trông nhợt nhạt hoặc cảm giác lạnh khi chạm vào, thậm chí có vết loét ở cẳng chân, ngón chân,... Ngoài ra, người bệnh có thể thấy ngứa, rát bỏng hoặc yếu chân, tay.

Thường xuyên tập luyện thể dục thể thao giúp cơ sử dụng ôxy hiệu quả hơn, giảm triệu chứng đau chân cách hồi.

Trong những trường hợp hiếm gặp, tuần hoàn ở chân hoặc tay bị hạn chế đến mức có thể gây đau ngay cả khi không hoạt động, khi đó sẽ có cảm giác lạnh khi chạm vào. Bệnh nặng có thể dẫn đến tổn thương da như loét chậm liền, thậm chí dẫn tới hoại tử và cần cắt cụt chi.

Đi tìm nguyên nhân

Đau cách hồi là biểu hiện thường gặp nhất của bệnh động mạch ngoại vi. Khi đó động mạch cung cấp máu cho chân, tay bị tổn thương, thường là hậu quả của xơ vữa động mạch xơ vữa động mạch có thể ở bất kỳ động mạch nào, thậm chí cả động mạch vành nuôi dưỡng tim Khi xơ vữa ở động mạch vùng tay và chân được gọi là bệnh động mạch ngoại vi.

Xơ vữa làm hẹp động mạch và động mạch trở nên cứng hơn do lắng đọng chất béo cholesterol và các chất liệu khác (gọi là mảng vữa) ở thành động mạch. Mảng vữa khiến cho động mạch bị hẹp và giảm dòng máu đi qua động mạch hẹp. Cảm giác đau là do cơ không nhận đủ máu được bão hòa ôxy (cần thiết cho sự co cơ). Tuy nhiên, một số bệnh lý khác cũng gây ra các biểu hiện tương tự, cần phân biệt, như hẹp tủy sống bệnh thần kinh ngoại vi, một số bệnh lý của cơ và huyết khối tĩnh mạch sâu.

Ai có nguy cơ mắc chứng này?

Những người có nguy cơ bị đau cách hồi cũng chính là người có nguy cơ bị vữa xơ động mạch, như hút thuốc lá thuốc lào; rối loạn chuyển hóa mỡ máu; tăng huyết áp; thừa cân béo phì; đái tháo đường; tuổi cao; tiền sử gia đình mắc xơ vữa động mạch bệnh động mạch ngoại vi hoặc đi khập khiễng cách hồi.

Nghĩ đến đau cách hồi do nguyên nhân mạch máu khi cơn đau xảy ra ở những người trung tuổi, có yếu tố nguy cơ, không đỡ khi dùng thuốc giảm đau thông thường. Khi đó, cần đi khám ngay để có thể phát hiện sớm bệnh.

Đau cách hồi dễ bị bỏ qua

Đau cách hồi dễ bị bỏ qua vì nhiều người nghĩ rằng đau là do quá trình lão hóa tự nhiên, vì vậy họ đối phó bằng cách giảm hoạt động để tránh đau.

Để xác định tình trạng này, bác sĩ sẽ tiến hành: bắt mạch ở chân và so sánh hai bên; đo chỉ số huyết áp tâm thu cổ chân - cánh tay là tỉ lệ giữa huyết áp tâm thu đo được ở cổ chân, và huyết áp tâm thu cánh tay; xét nghiệm máu đánh giá các chỉ số tiểu đường rối loạn chuyển hóa mỡ máu đo chức năng hô hấp ở người hút thuốc lá v.v; siêu âm Doppler mạch theo dõi dòng máu ở vùng bị ảnh hưởng; chụp cộng hưởng từ hoặc chụp cắt lớp vi tính cho biết mạch máu bị hẹp với mảng xơ vữa; một số thử nghiệm xác định nguyên nhân khác như bệnh lý tủy sống, cơ xương khớp hoặc thần kinh ngoại vi.

Điều trị bằng cách nào?

Điều trị giúp ngăn ngừa bệnh tiến triển xấu hơn và làm giảm các biểu hiện. Thay đổi lối sống là điều đầu tiên, quan trọng không những trong điều trị mà còn trong phòng ngừa bệnh:

Không hút thuốc tránh nguy cơ và làm nặng thêm bệnh động mạch ngoại vi, tránh hít phải khói thuốc tự động.

Luyện tập: nhiều người lo lắng về việc tập luyện có gây ra đau cách hồi hay không. Trên thực tế, luyện tập đúng cách giúp cơ sử dụng ôxy hiệu quả hơn, tăng khoảng cách đi bộ mà không đau.

Kiểm soát tốt mức cholesterol trong máu và huyết áp Ngoài việc dùng thuốc điều chỉnh mỡ trong máu theo đơn của bác sĩ, thực hiện chế độ ăn ít chất béo, đặc biệt là chất béo bão hòa (chất béo động vật, phủ tạng động vật, đồ ăn chiên, rán sào, đồ ăn chế biến sẵn, lòng đỏ trứng v.v.); tăng cường hoa quả rau xanh.

Kiểm soát tốt mức đường trong máu (nếu có đái tháo đường).

Tránh sử dụng một số thuốc gây co thắt mạch, như các thuốc chống sung huyết và điều trị cảm cúm có chứa pseudoephedrine.

Hạn chế tối đa những tổn thương ở chân. Giảm dòng máu làm tăng nguy cơ biến chứng khi có tổn thương chân. Không đi giầy quá chật, đi loại giầy mềm, vừa vặn giúp bảo vệ chân khi hoạt động, làm việc không bị tổn thương.

Giữ chân mức thấp hơn tim giúp cải thiện tuần hoàn ở chân.

Duy trì cân nặng hợp lý, tránh thừa cân béo phì

Sử dụng thuốc chống ngưng tập tiểu cầu là điều trị cơ bản, giúp cải thiện dòng máu và giảm triệu chứng; kiểm soát tốt các rối loạn chuyển hóa như đường máu, mỡ máu; can thiệp động mạch qua da (nong mạch) làm rộng lòng mạch bị hẹp bằng dùng bóng, kết hợp đặt stent hoặc không; điều trị ngoại khoa bóc mảng xơ vữa, mở rộng lòng mạch bằng mạch nhân tạo hoặc mạch máu chỗ khác hoặc tạo cầu nối động mạch qua chỗ hẹp