Những lưu ý khi ăn kiêng, ăn chay để đạt được hiệu quả và an toàn

Dù ăn uống với mục đích gì cũng đừng quên tháp dinh dưỡng nếu không muốn phải đối diện nguy cơ bệnh tật.

Sau khi đọc một bài báo về cách giữ dáng của một người mẫu nội y có tiếng, chị Ng.T.G.A (38 tuổi) quyết định thay đổi hẳn chế độ ăn bởi từ sau khi sinh con chị khá tự ti về vẻ ngoài của mình.

Đủ kiểu kiêng cữ

“Tôi có cải tiến chế độ ăn chút xíu vì mình cũng là người bình thường. Gần 2 tuần liền, tôi chỉ ăn rau luộc chấm kho quẹt và uống nhiều nước ép trái cây Tôi thấy dễ dàng hơn vì có thể ăn no mà không sợ mập. Dân gian còn khuyên “đói ăn rau đau uống thuốc” kia mà. Vì còn cho con bú nên tôi có mua thêm lá cây đinh lăng về ăn cho có sữa…” - chị A. kể.

Sau gần 2 tuần ăn kiêng và luôn đi làm trong trạng thái choáng váng uể oải, chị A. bất ngờ phải nhập viện vì cơn cao huyết áp đột ngột. Nguyên nhân là dù chỉ ăn rau nhưng lượng muối vào cơ thể chị lại quá nhiều vì thói quen chấm rau với kho quẹt hoặc chấm muối ớt khi ăn trái cây. Trong khi đó, chị có tiền căn cao huyết áp thai kỳ và sau khi mang thai huyết áp vẫn ở mức khá cao. Đáng ngại hơn, chị có dấu hiệu mất sữa dần khi con gái chỉ mới 3 tháng tuổi vì các bài thuốc dân gian vẫn không thể cứu vãn khi người mẹ ăn quá thiếu chất.

Khác với chị A., chị T.M.N (35 tuổi, ngụ quận Bình Thạnh, TP HCM) lại chuyển sang chế độ ăn chay sau khi bị thuyết phục bởi bài viết kêu gọi của một nhóm bảo vệ động vật. Trước đó, chị cũng đã nghĩ đến chuyện này bởi nghe nhiều ngôi sao nổi tiếng chia sẻ nhờ ăn chay mà da đẹp, khỏe mạnh tinh thần thư thái. Tuy nhiên, khác với nhiều người ăn chay trường vốn cầu kỳ trong thực đơn, chị N. chỉ nghĩ đơn giản ăn chay là… ăn không có thịt. Sau gần nửa năm thực hiện, kết quả xét nghiệm máu của chị đã xuất hiện nhiều chỉ số đáng ngại do cơ thể thiếu đạm lâu dài. Da dẻ chị không đẹp như cô ca sĩ thần tượng, ngược lại còn khá xanh do thiếu máu trí nhớ và khả năng tập trung giảm sút.

Còn đôi bạn là ông Ng.V.T và ông T.B.N (cùng 49 tuổi, ngụ quận 8, TP HCM) thì cùng nhau đổi chế độ ăn, tăng cường tập thể thao bởi cả hai đều đang phải chiến đấu với bệnh gút và đái tháo đường Hầu hết tinh bột và toàn bộ protein bị loại khỏi khẩu phần. Tuy nhiên, cuối cùng cả hai phải cầu cứu bác sĩ vì bệnh không thuyên giảm mà còn có dấu hiệu nặng thêm. Riêng ông T. phải nhập viện lúc nửa đêm vì một cơn gút bột phát dữ dội sau khi ăn món gỏi có nhiều loại rau tăng axít uric.

Loại bỏ protein, tinh bột: Không ổn

Theo lương y Đinh Công Bảy, Tổng Thư ký Hội Dược liệu TP HCM, nếu áp dụng lâu dài chế độ ăn trong đó một số thành phần như protein tinh bột, chất béo… bị loại bỏ hoàn toàn hoặc thiếu trầm trọng thì sức khỏe sẽ bị đe dọa. Ngay cả người phải thay đổi chế độ ăn vì bệnh cũng cần thực hiện một cách khoa học chứ không phải bỏ nhóm thực phẩm này, tăng nhóm thực phẩm kia là tốt.

Ví dụ, người bị đái tháo đường thì ăn theo chế độ hạn chế đường, bột nhưng chỉ hạn chế thôi chứ nếu loại bỏ hẳn đường, bột - nhóm thực phẩm ở đáy tháp dinh dưỡng vốn cần ăn nhiều nhất vì là nguồn cung năng lượng chủ yếu cho cơ thể - sẽ dẫn đến tình trạng mệt mỏi uể oải, mất sức và càng dễ làm đường huyết thiếu ổn định hơn. Người bị bệnh gút kiêng hẳn thịt cá, tăng cường ăn rau mà lại ăn nhiều các loại rau mầm môn, giá đỗ… thì cũng làm bệnh tồi tệ thêm bởi các loại rau này khiến axít uric sản sinh nhiều hơn.

Nhiều người khi kiêng một số nhóm thực phẩm cố bổ sung những thứ còn thiếu bằng các loại thuốc bổ, phổ biến nhất là nhiều chị em khi ăn chay để làm đẹp có tăng cường uống canxi vì sợ không ăn thịt mà thiếu chất này sẽ loãng xương

Tuy nhiên, theo bác sĩ chuyên khoa II Đỗ Trọng Ánh, Giám đốc Bệnh viện Chỉnh hình và Phục hồi chức năng TP HCM, suy nghĩ đó hoàn toàn không đúng vì có uống thêm thuốc bổ mà ăn thiếu chất thì cũng như không. “Cũng giống như bạn cần xây nhà nhưng chỉ để đó một đống gạch mà không có khung nhà, không có thợ xây…” - ông ví von.

Theo các chuyên gia dinh dưỡng dù thiết kế bữa ăn chay hay mặn, có mục đích cải thiện sức khỏe như thế nào cũng đừng bao giờ quên tháp dinh dưỡng cơ bản bởi đây là công thức cần thiết để duy trì tốt các hoạt động sống của mỗi người. Tháp dinh dưỡng gồm các nhóm chất với thứ tự ít dần là tinh bột, rau củ, trái cây thực phẩm giàu protein chất béo, đường, muối. Nếu vì nhu cầu cải thiện sức khỏe làm đẹp có thể tăng giảm tỉ lệ các nhóm chất nhưng phải khoa học và nên hỏi ý kiến chuyên gia nếu không rành cách nấu.