Những điều cần biết về chứng ho và cách điều trị hiệu quả

Ho là một động tác thở ra thành tiếng lớn tạo ra cơ chế bảo vệ bình thường để tống ra ngoài những chất tiết và vật lạ trong khí - phế quản. Ho còn là một triệu chứng thường gặp nhất khiến bệnh nhân đi khám bệnh. Ho làm cho bệnh nhân khó chịu vì chính cơn ho, ảnh hưởng đến lối sống bình thường và mối lo về nguyên nhân cơn ho...

Căn nguyên gây ho là gì?

Có nhiều căn nguyên gây ho như sau: Ho có thể khởi phát bởi một số chất kích thích đường thở do hít phải: khói, bụi hoặc hút vào chất tiết đường thở, chất chứa trong dạ dày dị vật. Nếu tiếp xúc lâu với các chất kích thích có thể gây viêm đường hô hấp từ đó gây ra ho và làm cho đường hô hấp nhạy cảm với các chất kích thích khác. Ho do trào ngược dạ dày - thực quản chỉ một phần là do hít phải chất chứa trong dạ dày còn một phần có lẽ là do cơ chế phản xạ điều tiết bởi dây thần kinh phế vị. Mọi rối loạn dẫn đến viêm, co thắt, thâm nhiễm hoặc chèn ép đường thở đều có thể gây ho. Viêm thường là do nhiễm khuẩn đường thở, từ viêm phế quản do virut vi khuẩn đến giãn phế quản

Ho có thể khởi phát bởi một số chất kích thích đường thở do hít phải

Nếu viêm phế quản do virut, viêm đường thở kéo dài sau khi đã dứt các triệu chứng điển hình cấp tính, do đó gây ra ho dài ngày. Nhiễm trực khuẩn ho gà là một nguyên nhân ho kéo dài ở người lớn. Hen là nguyên nhân hay gặp gây ho. Các u tân sinh thâm nhiễm vách đường thở, như ung thư biểu mô phế quản ung thư biểu mô thâm nhiễm đường thở kèm u hạt như trong bệnh sarcoid trong phế quản hoặc bệnh lao đều gây ho.

Đường thở bị chèn ép bởi những khối bên ngoài, kể cả hạch bạch huyết u trung thất và phình động mạch chủ; bệnh phổi mô kẽ viêm phổi và áp xe phổi. Suy tim sung huyết có thể kèm theo ho, có lẽ do hậu quả của phù mô kẽ và phù quanh phế quản ho khan làm cho sự sử dụng chất ức chế men chuyển đổi angiotensin (ACE) phức tạp thêm ở 5-20% bệnh nhân, một tuần sau khi dùng thuốc bệnh khởi phát, song cũng có trường hợp bắt đầu lâu đến 6 tháng, có thể là do tích tụ bradykinin hoặc chất pasteurella vì cả hai bị thoái biến bởi ACE.

Ho cấp tính dưới 3 tuần thường do nhiễm khuẩn đường hô hấp trên như cảm lạnh viêm xoang nhiễm khuẩn cấp tính, ho gà; và những bệnh nặng hơn như viêm phổi nghẽn mạch phổi, suy tim sung huyết ho mạn tính kéo dài hơn 3 tuần ở người hút thuốc có thể do bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính ung thư biểu mô phế quản, nguyên nhân ho mạn tính còn gặp do chảy dịch sau mũi, hen trào ngược dạ dày - thực quản.

Biến chứng do ho

Thường gặp biến chứng của ho gồm: Đau thành ngực và thành bụng, mất chủ động tiểu tiện và mệt mỏi Có khi những cơn ho kịch phát có thể gây ngất, hậu quả của tăng áp suất dương đáng kể trong ngực và phế nang làm giảm máu về tĩnh mạch và giảm cung lượng tim Cá biệt ho có thể làm gãy xương sườn ở một vài bệnh nhân chỉ bị ho, nhưng nếu gặp trường hợp này phải chú ý rằng đó có thể là gãy xương sườn bệnh lý, đa u tủy loãng xương di căn tiêu xương.

Điều trị ho như thế nào?

Muốn điều trị dứt điểm ho cần phải xác định rõ nguyên nhân gây ho rồi điều trị chuyên biệt. Cần loại bỏ tác nhân kích thích ngoại sinh như khói thuốc lá chất ức chế men chuyển đổi angiotensin; hoặc nguồn gây ho nội sinh như chảy dịch sau mũi trào ngược dạ dày - thực quản. Điều trị nhiễm khuẩn đường hô hấp, dùng thuốc giãn phế quản để chữa nghẽn dòng thông không khí, điều trị khối u trong phế quản hoặc bệnh phổi kẽ. Chỉ chữa triệu chứng ho hoặc phải điều trị không đặc hiệu khi: không biết nguyên nhân gây ho hoặc không thể điều trị đặc hiệu; ho khan gây kích thích có thể làm giảm bằng thuốc chống ho như codein, dextromethorphan.

Những thuốc này làm giảm ho bằng cách làm gián đoạn cơn ho kịch phát kéo dài. Chú ý rằng không nên làm giảm triệu chứng ho khi có lượng đờm nhiều, khi đó ho có tác dụng thải đờm ra ngoài, nhờ đó mà tăng trao đổi không khí trong phế nang và tăng khả năng chống nhiễm khuẩn của phổi. Có thể dùng thuốc kháng tiết acetylcholin hít, ipratropium bromid để ức chế nhánh ly tâm của phản xạ ho, hoặc dùng glucocorticoid hít cho bệnh nhân bị ho do viêm đường hô hấp