Một số dấu hiệu để nhận biết căn bệnh sốt rét ác tính

Bệnh sốt rét là một bệnh truyền nhiễm do ký sinh trùng trong máu Plasmodium spp gây ra, thường gặp ở các nước thuộc miền nhiệt đới. Bệnh lây lan chủ yếu từ người này sang người khác qua trung gian là muỗi đòn xóc. Ký sinh trùng sốt rét sống chủ yếu trong hồng cầu máu và gây bệnh toàn thân, có thể có tổn thương ở nhiều cơ quan khác nhau. Tuy nhiên, với thể sốt rét ác tính rất nguy hiểm.

Biểu hiện điển hình thường là cơn sốt rét, có kèm gan lách to hoặc thiếu máu Ngoài ra, còn có những thể nặng có thể gây tử vong như sốt rét thể não, sốt rét tiểu huyết sắc tố suy thận suy gan trụy tim mạch.

Sốt rét biến chứng - Sốt rét rất nguy hiểm

Thể não (chiếm 80-95% sốt rét biến chứng): Dấu hiệu tiền ác tính nổi bật là có rối loạn ý thức (li bì hoặc vật vã, cuồng sảng, nói lảm nhảm), sốt cao liên tục mất ngủ nhiều nhức đầu dữ dội, nôn hoặc tiêu chảy nhiều, thể trạng nặng. Hội chứng tâm thần: hôn mê đột ngột hoặc từ từ, hôn mê sâu dần co giật kiểu động kinh. Rối loạn cơ vòng, đồng tử giãn. Các dấu hiệu khác: rối loạn hô hấp hoặc suy hô hấp do phù não ứ đọng đờm dãi huyết áp giảm do mất nước hoặc tăng do phù não. Nôn và tiêu chảy Có thể gặp suy thận đái ít hoặc vô niệu urê huyết cao, đái huyết cầu tố do tan máu ồ ạt. Tỷ lệ tử vong do sốt rét ác tính thể não từ 20 - 50%.

Thể đái huyết cầu tố. Là thể diễn biến nặng do tan huyết ồ ạt, trụy tim mạch, suy thận Sốt thành cơn dữ dội nôn khan hoặc dịch màu vàng đau lưng Vàng da niêm mạc do tán huyết. Đái ra huyết cầu tố nước tiểu màu đỏ nâu sau chuyển sang màu cà phê hoặc màu nước vối đặc, lượng nước tiểu sau giảm dần và vô niệu thiếu máu và thiếu ôxy cấp. Hồng cầu và huyết sắc tố giảm mạnh.

Thể giá lạnh: toàn thân lạnh huyết áp tụt, da xanh tái, ra nhiều mồ hôi đau đầu

Thể phổi: khó thở thở nhanh, tím tái, có thể khạc ra bọt màu hồng. Đáy phổi có nhiều ran ẩm, ran ngáy.

Thể gan mật: vàng da vàng mắt buồn nôn và nôn. Phân màu vàng, nước tiểu màu vàng có nhiều muối mật thậm chí hôn mê.

Thể tiêu hóa: đau bụng nôn tiêu chảy cấp thân nhiệt hạ.

Sốt rét ở phụ nữ có thai: phụ nữ có thai mắc sốt rét dễ bị sốt rét biến chứng hoặc sẩy thai thai chết lưu hoặc đẻ non.

Sốt rét bẩm sinh (hiếm gặp): Mẹ mang thai nhiễm sốt rét và có tổn thương tế bào rau thai ngăn cách giữa máu mẹ và con. Bệnh xuất hiện sớm ngay sau đẻ, trẻ quấy khóc, sốt, vàng da, gan lách to.

Sốt rét ở trẻ em: Trẻ trên 6 tháng tuổi dễ mắc sốt rét do hết miễn dịch của mẹ và  huyết sắc tố F. Trẻ mắc sốt rét thường sốt cao liên tục hoặc dao động, nôn tiêu chảy bụng trướng gan lách to, có dấu hiệu màng não và co giật Tỷ lệ tử vong cao.

Đối tượng dễ mắc

Sốt rét ác tính thường do P. falciparum gây nên nên còn được xem như biến chứng của nhiễm P. falciparum. Ở những trường hợp này, có nguy kịch đe dọa đến tính mạng bệnh nhân nếu không được điều trị kịp thời. Sốt rét thể não có thể xảy ra đơn thuần hoặc kèm theo các tổn thương nội tạng như suy thận suy gan, sốc thiếu máu phù phổi suy hô hấp Tỷ lệ chuyển đổi từ sốt rét vào sốt rét ác tính có khuynh hướng giảm ngược với lứa tuổi, giảm với thời gian người ta sống trong vùng sốt rét, thấp ở những người sinh đẻ và sống trong vùng sốt rét từ bé.

Điều kiện thuận lợi cho các thể sốt rét nặng dễ xảy ra được ghi nhận là: Người mới vào vùng sốt rét lưu hành (không có miễn dịch sẵn, còn gọi là sốt rét sơ nhiễm).Phụ nữ có thai trẻ em trong lứa tuổi từ 6 đến 9 tháng tuổi. Những người nghiện ma túy Những người lao động cường độ cao (làm rẫy, phá rừng, xây dựng, làm đường, cầu cống, hành quân dã ngoại,...). Những người điều trị không đủ liều lượng.

Riêng đối với thể tiểu huyết sắc tố, những điều kiện thuận lợi sau có thể làm cho bệnh dễ xảy ra, như: sốt rét điều trị thất thường, không được điều trị đủ, đúng liều, hoặc không được điều trị; Sốt rét tái đi tái lại nhiều lần, tại những vùng sốt rét lưu hành nặng dễ bị tái nhiễm liên tục; Sốt rét trong hoàn cảnh làm việc cực nhọc, mất sức nhiều; Sốt rét trên cơ địa suy kiệt, có bệnh cũ, mạn tính; Có tiền căn bị tiểu huyết sắc tố một hay nhiều lần; Một số thể sốt rét nặng: Sốt rét thể não, thể suy thận cấp thể vàng da (thể gan mật), thể thiếu máu nặng, biểu hiện đường tiêu hóa thể xuất huyết thể phù phổi thể sốc...