Nguy cơ bị tiêu chảy, đau bung do dùng thuốc tăng cường trí nhớ mùa thi

Mỗi năm đến mùa thi, tình hình kinh doanh các thuốc “tăng cường trí nhớ” lại nóng lên. Phụ huynh tự động đến nhà thuốc mùa các thuốc được rỉ tai nhau để “bồi bổ” cho sĩ tử ở nhà. Bản thân các sĩ tử thì cũng kháo nhau và “tự kê đơn” một số sản phẩm hướng thần kinh… bài viết này nhằm mục đích trình bày những quan điểm y học về thuốc “tăng cường trí nhớ” nhằm giúp các sĩ tử học hành hiệu quả, mang đến kết quả tốt nhất trong mùa thi.

Tăng cường trí nhớ bằng chất kích thích

Sản phẩm đầu tiên mà các sĩ tử thường dùng nhất là cà phê hay trà đậm. Uống trà đậm, cà phê để thức khuya học bài là một thói quen sai nhưng lại khá phổ biến ở học sinh (HS). Ngoài ra, chúng tôi còn nhận thấy các em còn dùng panadol extra (vì trong đó có chứa caffein), hay vitamin C dạng sủi cũng là chất kích thích gây khó ngủ

Các em dùng những hoạt chất này là do quan niệm rằng càng học khuya càng tốt, vì đêm khuya yên tĩnh chữ dễ vào đầu, nhưng lại hay buồn ngủ nên biện pháp tốt nhất là dùng chất kích thích để tỉnh táo. Nhưng theo TS. Nguyễn Hữu Đức, Trường Đại học Y Dược, cảm giác buồn ngủ, mỏi mệt là dấu hiệu tự nhiên của cơ thể đòi được nghỉ ngơi. Việc dùng trà, cà phê để tìm sự tỉnh táo đã làm rối loạn nhịp điệu sinh học của cơ thể, điều này không có lợi cho sức khỏe Sự mệt mỏi này khiến các em tiếp thu bài kém, thậm chí là “từ chối nhập dữ liệu”. Chính vì vậy, đã có nhiều trường hợp HS học thuộc bài nhưng vào lớp (hoặc vào phòng thi) lại không thể trình bày mạch lạc được, hoặc không còn một chữ nào trong đầu!

Điều đáng quan ngại là hàng năm, vào mùa ôn thi là BV. Tâm Thần TP.HCM tiếp nhận nhiều bệnh nhân HS, đặc biệt là ở các lớp chuẩn bị thi chuyển cấp và vào đại học. Từ áp lực học tập tham vọng của cha mẹ, bệnh nhân thường bị rối loạn tâm thần như: gia tăng lo âu (không ăn được, bụng đầy hơi, bụng đau âm ỉ...), hốt hoảng rối loạn giấc ngủ (giật mình khi ngủ, khó ngủ) nhức đầu cáu gắt, lo lắng...

Tăng cường trí nhớ bằng vi- tamin

Về cơ bản vitamin tuy cần hàm lượng rất thấp nhưng rất quan trọng đối với cơ thể. Bằng chế độ ăn uống cân bằng, phù hợp là đã có đủ vitamin cho nhu cầu hàng ngày. Chỉ sử dụng khi chế độ ăn thường xuyên không đầy đủ ăn uống thiên lệch (không ăn rau hoặc ăn quá ít, thường ăn thức ăn công nghiệp như: mì gói, bánh kẹo khoai tây chiên...).

Người bệnh ăn uống không được, ăn quá ít; trẻ nhỏ biếng ăn Hoặc những người làm việc quá căng thẳng vận động quá nhiều, tiêu hao năng lượng lớn như: vận động viên phụ nữ mang thai có nhu cầu acid folic canxi sắt... tăng vọt cần phải bổ sung mà nhu cầu ăn uống thông thường không thể bổ sung đủ. Tuy nhiên không nên lạm dụng, nhất là có chứa vitamin c liều cao, dùng buổi tối có thể gây rối loạn giấc ngủ

Vài phụ huynh còn mua acid folic cho con (hoạt chất glutaminol B6). Đây là vitamin nhóm B quan trọng trong việc hình thành tế bào mới. Sự thiếu hụt đó sẽ gây ra bệnh thiếu máu và có thể dẫn đến những vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, như tổn thương tế bào thần kinh Tuy nhiên, đến hiện nay chất này chỉ mới được ghi nhận có tác dụng điều trị suy giảm trí nhớ ở người lớn tuổi. Các phụ huynh lưu ý, nhiều chuyên gia y học cho rằng, khi dùng acid folic để cải thiện năng lực trí tuệ cần phải cân nhắc đến nguy cơ có thể có từ chất này, bởi vì sự tăng cao của acid folic trong cơ thể đôi khi gây ra sự thiếu hụt vitamin B12 lại có tác dụng ngược lên não bộ.

Dùng các thuốc “tăng cường trí nhớ”

Hoạt chất trích từ cây bạch qua (ginkgo biloga): Thường dùng như: tanakan, ginkor, giloba... Hai hoạt chất ginkgolide B (một diterpene) và sesquiterpene bilobalide trong chiết xuất ginkgo biloba làm tăng tuần hoàn trong não cùng làm tăng chịu đựng của mô khi thiếu oxy được coi như là một chất bảo vệ thần kinh, chống oxy hóa, ăn gốc tự do, ổn định màng và ngăn cản yếu tố kích hoạt tiểu cầu Tuy nhiên thuốc chỉ có tác dụng điều trị giai đoạn sớm của bệnh Alzheimer sa sút tri thức, khấp khểnh ngoại biên do mạch ù tai do mạch gây nên chứ không nhằm tăng cường trí não.

Hoạt chất piracetam: piracetam được coi là một chất có tác dụng hưng trí (cải thiện chuyển hóa của tế bào thần kinh). Người ta cho rằng nó tác động lên một số chất dẫn truyền thần kinh như: acetylcholin, noradrenalin, dopamin... làm thay đổi sự dẫn truyền thần kinh và góp phần cải thiện môi trường chuyển hóa để các tế bào thần kinh hoạt động tốt. Thường thấy như Nootropyl...

Trên thực nghiệm piracetam có tác dụng bảo vệ chống lại những rối loạn chuyển hóa do thiếu máu cục bộ nhờ làm tăng đề kháng của não đối với tình trạng thiếu oxy làm tăng sự huy động và sử dụng glucose mà không lệ thuộc vào sự cung cấp oxy, tạo thuận lợi cho con đường pentose và duy trì tổng hợp năng lượng ở não. Ở người bình thường và ở người bị suy giảm chức năng, piracetam có tác dụng trực tiếp đến não để làm tăng hoạt động của vùng đoan não (vùng não tham gia vào cơ chế nhận thức, học tập, trí nhớ, sự tỉnh táo và ý thức), nên có tác dụng cải thiện khả năng học tập và trí nhớ.

Cũng chính lý do này mà piracetam được coi là “thần dược” làm tăng trí thông minh nên đã lạm dụng. Nên nhớ, không có thuốc nào làm tăng trí thông minh cả mà chỉ có thuốc hỗ trợ, điều hòa các chức năng của trí tuệ Khi dùng thuốc cũng có thể gặp các triệu chứng toàn thân (mệt mỏi) tiêu hóa (buồn nôn, nôn tiêu chảy đau bụng trướng bụng), khi dùng liều cao có thể gây rối loạn giấc ngủ Thuốc chỉ nên được sử dụng theo chỉ định của bác sĩ.

Những “phương thuốc” hiệu quả và an toàn

Ăn uống đủ dinh dưỡng: ăn uống là một phần rất quan trọng trong mùa thi Ăn uống đúng cách, đầy đủ chất dinh dưỡng sẽ giúp cho HS có đủ sức khỏe chịu đựng được những áp lực trong thời gian tập trung cho thi cử.

Theo BS. Nguyễn Lân Đính, chuyên viên dinh dưỡng thì mọi người, đặc biệt là HS không nên bỏ bữa ăn sáng Ngoài hai bữa chính (trưa và chiều) cũng nên ăn thêm các bữa phụ vào khoảng 9 giờ sáng và 3 giờ chiều để vừa giải lao trí óc vừa nạp thêm năng lượng. Một ít đậu phộng chén tàu hũ nước đường, một ít trái cây hoặc nước ép trái cây đều rất tốt cho cơ thể. Sau mỗi bữa ăn cần nghỉ ngơi khoảng 30 phút rồi mới bắt đầu vào học để không ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa

Giấc ngủ: thần dược đơn giản giúp bổ não. Đi ngủ sớm và dậy sớm để học bài là phương pháp học tập khá hữu hiệu, bởi sau khi nghỉ ngơi, cơ thể lấy lại sức lực, đầu óc tỉnh táo, minh mẫn hơn vì thế sẽ hiểu và nhớ bài hơn. Hơn nữa, khi đi ngủ trước 12 giờ khuya, HS sẽ hưởng được kích thích tố tăng trưởng tiết ra mạnh nhất vào lúc này, điều này có lợi cho sự phát triển hài hòa của cơ thể, nhất là chiều cao Đối với HS, các nhà khoa học đã chứng minh, việc thư giãn sẽ giúp trí nhớ hoạt động tốt hơn. Trí óc phải được nghỉ ngơi, không làm việc căng thẳng liên tục trong nhiều giờ.

Học hành có phương pháp: dù ở nhà, thời gian tốt nhất để học mỗi lần là khoảng 40 - 45 phút. Giữa các giờ học, HS phải có các hoạt động thể chất như: tập thể dục chạy bộ, bơi lội... HS cần hiểu bài chứ không nên học thuộc. Sau đó hệ thống hóa bài học thành dàn bài gồm các ý chính, chỉ cần nắm ý chính và dùng phương pháo tư duy là có thể nắm toàn bộ bài, hạn chế tình trạng học vẹt, chỉ cần quên vài chữ đầu là quên tất cả bài học.

Phụ huynh: hãy cho con học đúng sức của con mình. Chúng ta có một thói quen chưa tốt là chạy theo bệnh thành tích. Điều quan trọng nhất mà phụ huynh cần làm là phát hiện những điểm mạnh, điểm chưa mạnh của con mình và có thể tư vấn định hướng con mình cho phù hợp. Các phụ huynh nên biết rằng, áp lực mùa thi là rất lớn mà trẻ phải gánh chịu. Hãy cố gắng nhẹ nhàng, động viên  tinh thần con cái, chăm lo cho bữa ăn đầy đủ dinh dưỡng khuyên trẻ ngủ đủ giấc để có thể học hành hiệu quả hơn.

Cho đến hiện nay, chẳng có loại thuốc nào được chứng minh là tăng cường trí nhớ cả, chỉ có những loại thuốc dùng để điều trị bệnh suy giảm trí nhớ Phụ huynh và HS cần cẩn thận trước thông tin quảng cáo của nhà sản xuất. Bản thân vitamin cũng không phải là hoàn toàn vô hại. Muốn dùng một loại thuốc nào đó phải có sự tư vấn và chỉ định của bác sĩ, dược sĩ chuyên môn. Chỉ có ăn uống đầy đủ dinh dưỡng ngủ đủ giấc, học tập có phương pháp thì mới giúp việc học trở nên nhẹ nhàng và hiệu quả hơn.