Người cao tuổi nên cẩn trọng với bệnh viêm phổi mùa lạnh

Viêm phổi là hiện tượng nhiễm khuẩn cấp tính ở phổi, do nhiều nguyên nhân gây nên. Ở nước ta, viêm phổi chiếm khoảng 12% các bệnh về phổi. Bệnh không chỉ phổ biến ở trẻ em mà còn hay gặp ở người cao tuổi.

Đáng nói viêm phổi ở người cao tuổi bệnh tiến triển nặng hơn so với người trẻ. Bệnh gia tăng khi trời trở lạnh.

Vì sao người cao tuổi dễ mắc viêm phổi?

Viêm phổi rất hay gặp ở người cao tuổi do sự lão hóa của hệ thống bảo vệ miễn dịch chung và bộ máy hô hấp dẫn đến suy giảm sức chống đỡ với thời tiết thay đổi đột ngột và tấn công của các loại vi khuẩn

Mặt khác, người cao tuổi hay mắc các bệnh mạn tính gây suy giảm miễn dịch như: các bệnh ác tính bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính đái tháo đường hay do dùng các thuốc ức chế miễn dịch kéo dài cũng tạo điều kiện dễ dàng cho vi khuẩn xâm nhập vào phổi...  

Bệnh thường xảy ra về mùa đông hoặc khi tiếp xúc nhiều với khí lạnh. Mùa lạnh, người lớn tuổi dễ mắc các bệnh viêm phổi, đợt cấp của bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính lên cơn hen cấp...

Việc tiếp xúc môi trường ô nhiễm, đặc biệt là hút thuốc lá, là nguyên nhân hàng đầu gây các bệnh phổi mạn tính ở người lớn tuổi, ví dụ như bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính.

Ngoài ra, việc tiếp xúc với thời tiết lạnh, tiếp xúc với nguồn lây (người mắc bệnh hô hấp khác) cũng là nguyên nhân gây các bệnh hô hấp cấp ở người lớn tuổi. Thông thường có 2 nguyên nhân gây viêm phổi ở người cao tuổi, có loại không do vi khuẩn và có loại do vi khuẩn.

Bệnh phổi do vi khuẩn gây nên: Tuy vẫn còn các bệnh phổi do phế cầu nhưng hiện nay cần chú ý hơn đến tụ cầu và liên cầu.

Ngoài ra còn có các vi khuẩn gram (-) E.coli... Trên những bệnh nhân dùng kháng sinh và corticoid dài ngày có thể gặp nấm phổi bệnh phổi không do vi khuẩn: Có thể gặp tuy không nhiều viêm phổi và viêm phế quản phổi do Ricketsia, bệnh virut do chim, bệnh phổi do Adenovirus, do các bệnh virut phát ban và nhất là bệnh phổi do mycoplasma pneumoniae. Nguy hiểm hơn cả là bệnh phổi do cúm.

Sở dĩ viêm phổi rất hay gặp ở người cao tuổi do sự lão hóa của hệ thống bảo vệ miễn dịch chung và bộ máy hô hấp sức đề kháng kém hệ miễn dịch suy giảm nên khi thời tiết thay đổi dễ bị nhiễm vi khuẩn, virus… nhất là vào mùa lạnh.

Mặt khác người già hay mắc các bệnh mạn tính gây suy giảm miễn dịch như: Đau xương khớp bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, đái tháo đường, hay do dùng các thuốc ức chế miễn dịch kéo dài cũng tạo điều kiện dễ dàng cho vi khuẩn xâm nhập vào phổi...

Viêm phổi ở người cao tuổi có đặc điểm là âm thầm không rầm rộ. Người bệnh chỉ hơi tăng nhiệt độ ho ít, nhẹ, khạc đờm không nhiều; thở nhanh, thở gấp hơn bình thường: Đau tức ngực nhất là khi thở sâu hay ho. Ngoài ra còn xuất hiện một số triệu chứng như đau đầu ra nhiều mồ hôi da tái nhợt, ăn không ngon miệng mệt mỏi Đặc biệt là ở người cao tuổi, khi bị viêm phổi thường xuất hiện tình trạng tinh thần suy giảm một cách bất thường có thể lú lẫn rối loạn tâm thần…

Điểm khác biệt viêm phổi ở người cao tuổi là khi chụp X quang phổi, thấy nhiều hình ảnh mờ rải rác hoặc tập trung hơn ở vùng đáy phổi nhưng không có hình tam giác thường thấy trong viêm phổi ở lứa tuổi thanh niên và trung niên. Xét nghiệm máu thấy số lượng bạch cầu tăng không nhiều, hồng cầu có thể hơi tăng…

Do các triệu chứng của bệnh tiến triển rất âm thầm ở giai đoạn đầu, thường chỉ thấy khó chịu, gai rét, sốt nhẹ, ho nhẹ bởi vậy nhiều trường hợp chủ quan nên dẫn đến bệnh nặng dễ gây những biến chứng nguy hiểm. Bệnh có thể lan rộng ra hai hoặc nhiều thùy phổi, bệnh nhân khó thở nhiều hơn, tím môi, mạch nhanh. Xẹp một thùy phổi: do cục đờm đặc quánh gây tắc phế quản

Áp xe phổi: sốt dai dẳng, khạc nhiều đờm có mủ. Tràn mủ màng phổi: Người bệnh sốt dai dẳng, chọc dò màng phổi có mủ. Nếu người bệnh không được điều trị hoặc điều trị không đúng thì có thể dẫn đến viêm màng ngoài tim: triệu chứng đau vùng trước tim nghe có tiếng cọ màng tim thường là viêm màng tim có mủ...

Phòng bệnh viêm phổi ở người cao tuổi

Điều trị viêm phổi do virus quan trọng nhất là phát hiện sớm và sử dụng thuốc kháng virus càng sớm càng tốt (nếu có thể). Nhiều loại virus khác nhau có thể gây viêm phổi nhưng không phải tất cả đều có thuốc điều trị đặc hiệu. Điều trị viêm phổi do virus chủ yếu là điều trị triệu chứng như thở oxy, thở máy và chờ đợi phục hồi.

Phòng ngừa viêm phổi do virus bao gồm các biện pháp vệ sinh thông thường như rửa tay sạch, che miệng khi ho, đeo khẩu trang, tránh tiếp xúc người bệnh, tiêm ngừa cúm. Để phòng bệnh viêm phổi, không nên để người cao tuổi bị nhiễm lạnh, nhất là nhiễm lạnh đột ngột.

Giữ cơ thể ấm về mùa đông, đặc biệt là giữ ấm cổ, ngực và hai bàn chân. Tránh bị nhiễm lạnh đột ngột, nhất là với người cao tuổi và trẻ em Khi không cần thiết thì không nên đi ra ngoài trời lúc sáng sớm và đêm khuya, vì lúc đó thường lạnh.

Cần vệ sinh sạch sẽ nơi ở, tốt nhất là sống trong môi trường trong sạch, ít khói bụi Nhà ở phải thông thoáng, về mùa lạnh phải được che kín các khe hở, nên đóng cửa để che bụi. Nằm ngủ nên đắp chăn ấm, giường ngủ nên có đệm. Mùa đông không nên tắm nước lạnh, nơi tắm phải kín không có gió lùa.

Ngoài ra, người cao tuổi cần có chế độ sinh hoạt ăn uống tốt nhằm duy trì và tăng cường sức đề kháng của cơ thể như: không hút thuốc lá không uống rượu, ăn nhiều rau và hoa quả tươi…

Đảm bảo ăn uống đủ bữa, đủ chất để nâng cao sức đề kháng của cơ thể, cần tăng bữa và chia nhỏ bữa cho người già, thức ăn phải nóng, ấm, nhiều chất đạm; Uống ít nhất 1,5 lít nước/ngày; 

Hạn chế ăn thịt mỡ, thịt đông, thịt nguội, đồ ăn sẵn, bánh kẹo nước ngọt rượu bia… vì vừa khó tiêu lại có các chất bảo quản không có lợi cho sức khỏe người cao tuổi, gây gánh nặng cho tim mạch gan thận

Ngoài ra, cần vệ sinh họng, miệng sạch sẽ thường xuyên hằng ngày như đánh răng đều đặn trước và sau khi ngủ dậy; Súc họng bằng nước muối sinh lý (có thể tự pha chế).

Người cao tuổi cũng nên tích cực tập thể dục mỗi ngày, tốt nhất là tập lúc chiều. Vào những ngày mùa Đông quá lạnh, các cụ vẫn có thể tập thể dục hoặc đi lại, vận động cơ thể ở trong nhà. Khi nhiệt độ thay đổi đột ngột từ nóng chuyển sang lạnh hoặc lạnh vừa chuyển sang rét đậm thì người cao tuổi nên hạn chế ra khỏi nhà lúc sáng sớm.