Rối loạn giấc ngủ và bệnh tăng huyết áp - ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe

Ở lứa tuổi từ trung niên trở lên, đặc biệt là người cao tuổi, tăng huyết áp (THA) có thể làm rối loạn giấc ngủ và ngược lại, rối loạn giấc ngủ có thể làm gia tăng THA. nên làm gì để ổn định huyết áp và giấc ngủ?

Khi nào được gọi là huyết áp ổn định?

Ở đây muốn đề cập đến huyết áp ổn định tức là huyết áp bình thường (không cao, không thấp). Ở người bình thường (người trưởng thành) có chỉ số huyết áp là 120/ 80mmHg, đây được gọi là huyết áp mục tiêu, có nghĩa là mọi người bình thường đều có được chỉ số huyết áp này.

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO) quy định, một người bình thường có chỉ số huyết áp là dưới 140/90mmHg, riêng người bị đái tháo đường huyết áp cần có chỉ số dưới 130/80mmHg.

Tuy vậy, do nhịp sinh học huyết áp của một người bình thường cũng có dao động rõ rệt, huyết áp thường cao dần từ lúc thức giấc (gia tăng nhiều hay ít tùy thuộc vào sự vận động và trạng thái tinh thần).

Vì vậy, lúc ngủ huyết áp đỉnh sẽ thấp hơn lúc làm việc bình thường khoảng 20mmHg, cao hơn đỉnh lúc buổi chiều là 10%.  Huyết áp bình thường cũng có thể thay đổi và biến thiên theo thời gian (huyết áp thấp nhất vào khoảng từ 1 - 3 giờ sáng, lúc đang ngủ say và huyết áp cao nhất vào khoảng từ 8 - 10 giờ sáng).

Thế nào là giấc ngủ bình thường?

Một bé sơ sinh ngủ gần như suốt ngày, thỉnh thoảng thức giấc để ăn, bú. Thanh niên hoặc trung niên ngủ trung bình 8 - 9 giờ mỗi ngày. Với người cao tuổi ngủ sẽ ít hơn nhiều (khoảng 5 - 6 giờ, thậm chí 4 - 6 giờ), nhưng thường dễ bị thức giấc giữa chừng (lo nghĩ, đi tiểu…), nhất là các cụ ông bị bệnh tăng sinh lành tính tiền liệt tuyến

Tuy nhiên, vấn đề không phải là ngủ nhiều hay ngủ ít giờ, chủ yếu là chất lượng giấc ngủ có tốt hay không? Ngủ tốt là giấc ngủ sâu, êm đềm, không mộng mị, không thức giấc và mỗi sáng khi thức dậy cảm thấy sảng khoái, dễ chịu, đó mới là giấc ngủ tốt, đặc biệt là người cao tuổi.

Khi thức tim đập nhanh hơn để đưa máu đi khắp cơ thể, còn khi ngủ, cơ thể không đòi hỏi lưu lượng máu nhiều

Rối loạn giấc ngủ có thể làm tăng huyết áp

Theo các chuyên gia mất ngủ và tăng huyết áp có mối liên hệ mật thiết, chặt chẽ với nhau. Vì vậy, khi một người bị rối loạn giấc ngủ liên tục, kéo dài nhiều ngày, nhiều tuần, thậm chí nhiều tháng (ngủ ít, ngủ không sâu, hay mộng mị, hay bị thức giấc hoặc khi thức giấc rất khó để ngủ lại…) sẽ làm ảnh hưởng xấu đến hoạt động của huyết áp. Các nghiên cứu đã cho thấy có mối liên quan giữa tăng huyết áp và thiếu ngủ.

Thiếu ngủ có thể do số giờ ngủ ít hoặc chất lượng giấc ngủ kém sẽ tăng áp lực lên tim Đó là lý do vì sao khi thức tim đập nhanh hơn để đưa máu đi khắp cơ thể, còn khi ngủ, cơ thể không đòi hỏi lưu lượng máu nhiều, do đó nhịp tim chậm và tim được nghỉ ngơi nhiều hơn. Khi không có thời gian nghỉ ngơi nhiều cơ tim sẽ bị mệt và dễ lâm bệnh.

Do tim phải hoạt động nhiều, liên tục (nếu ngủ càng ít, tim càng phải hoạt động nhiều hơn) huyết áp có thể tăng. Bởi vì, huyết áp là áp lực của máu tác động vào thành mạch, ảnh hưởng bởi lực co bóp của cơ tim. Như vậy, ở những người ít ngủ, thiếu ngủ, thường xuyên phải thức, tim và hệ mạch máu phải hoạt động nhiều hơn nên dễ gây ra các rối loạn hoạt động của hệ tim mạch dẫn đến bệnh THA.

Mặt khác huyết áp không chỉ bị ảnh hưởng bởi bản thân thành mạch máu mà còn chịu tác động từ các bó thần kinh xung quanh đó. Đây là một phát hiện mới, mang tính đột phá của các nhà nghiên cứu tại Đại học King London Anh quốc. Họ tuyên bố rằng khám phá này đủ để đánh dấu mốc cho một “sự thay đổi nền tảng” trong hệ thống kiến thức chúng ta sử dụng, nhìn nhận và điều trị các vấn đề huyết áp Nó sẽ mở ra một con đường can thiệp mới vào huyết áp, giúp hàng trăm ngàn người giảm thiểu nguy cơ đau tim và đột quỵ

Phát hiện mới cũng là cơ sở giải thích tại sao căng thẳng và cảm xúc cũng có thể ảnh hưởng tới huyết áp. Thành mạch máu, bản thân nó không liên quan đến xúc cảm và não bộ, nhưng các dây thần kinh thì có. Như vậy, khi rối loạn gấc ngủ càng làm mệt mỏi căng thẳng thần kinh sẽ ảnh hưởng xấu đến huyết áp.

Bệnh tăng huyết áp có thể làm rối loạn giấc ngủ

Có nhiều nguyên nhân gây rối loạn giấc ngủ như do tác động xấu tâm lý (về hưu, mất việc làm, đổi chỗ ở, ly dị, nhà ở chất chội, hay có cãi vã trong gia đình hàng xóm…). Hoặc mất ngủ do mắc bệnh trầm cảm hoặc do bị bệnh mạn tính (đau xương khớp viêm đường tiết niệu phải đi tiểu nhiều nhất là ban đêm, bệnh tiền liệt tuyến ở nam giới, do bệnh tim bệnh hen suyễn…). Trong đó có bệnh THA làm ảnh hưởng xấu đến giấc ngủ.

Bởi vì, các nhà nghiên cứu kết luận rằng ngủ không đủ thời gian cần thiết sẽ ảnh hưởng đến khả năng đốt cháy calo do đó sẽ làm tăng nguy cơ tăng cân béo phì Họ thấy rằng những phụ nữ nếu ngủ 7 - 8 giờ mỗi đêm nguy cơ tăng cân là rất thấp. Nhưng ngủ ít hơn 7 giờ mỗi đêm có nhiều khả năng bị béo phì béo phì là một trong những nguyên nhân làm tăng mỡ máu từ đó sẽ làm xơ vữa động mạch gây THA.

Ngoài ra, một số nhà nghiên cứu cho rằng rối loạn giấc ngủ có nguy cơ làm gia tăng bệnh đái tháo đường do khả năng duy trì đường huyết ở mức độ phù hợp giảm đáng kể, trong khi đó bệnh đái tháo đường là một trong những nguyên nhân gây THA.

Mối liên quan giữa ngủ và bệnh tăng huyết áp

THA thường gây ra các triệu chứng đau đầu chóng mặt khó chịu khiến người bệnh khó vào giấc, trằn trọc trong đêm và hậu quả là thiếu ngủ, mất ngủ. Ngủ không đủ giấc khiến cơ thể không được nghỉ ngơi lại làm cho huyết áp tăng lên “chóng mặt” và rồi lại mất ngủ.

Càng không ngủ được, huyết áp càng tăng cao, hoạt động của tim vì thế cũng ảnh hưởng nhiều. Do đó, người mất ngủ thiếu ngủ thời gian dài có nguy cơ mắc bệnh cao huyết áp tim mạch và  nguy cơ tai biến cao hơn. Bên cạnh đó, khi huyết áp tăng cao sẽ thường xuyên rối loạn giấc ngủ (khó ngủ, mất ngủ, ngủ không sâu, dễ bị tỉnh giấc, buổi sáng thường thức dậy sớm nhưng ban ngày hay buồn ngủ ngủ gật). Vì vậy, THA và mất ngủ cứ tạo thành một vòng tròn luẩn quẩn.

Lời khuyên của thầy thuốc   Người cao tuổi nên làm gì để huyết áp ổn định và có giấc ngủ tốt?   Ở đây chỉ đề cập đến vấn đề người cao tuổi đã bị THA làm thế nào để giữ được huyết áp ổn định ở mức độ cho phép giúp có giấc ngủ tốt. Muốn vậy, người cao tuổi hoặc người nhà phải kiểm soát được huyết áp của mình hoặc người nhà của mình.  

Để làm tốt điều này cần đo huyết áp hàng ngày hoặc vài ngày một lần (tất nhiên phải biết đo huyết áp, nếu không biết đo huyết áp phải đến cơ sở y tế gần nhất, tin cậy nhất), trước khi đo huyết áp người bệnh nghỉ ngơi, thoải mái, không lo lắng buồn phiền gì ít nhất từ 15 - 20 phút, không uống rượu bia cà phê, trà đặc hoặc không hút thuốc chưa ăn uống gì. Cần khám bệnh định kỳ để ngoài việc được kiểm tra huyết áp còn được xét nghiệm các chỉ số về mỡ máu, chức năng gan siêu âm…  

Cần uống thuốc đều đặn hàng ngày theo chỉ định của bác sĩ khám bệnh cho mình, không được bỏ thuốc không tự động thay đổi liều lượng hoặc không tự động thay thuốc Nên vận động cơ thể hàng ngày để khí huyết lưu thông và tinh thần luôn sảng khoái, vui vẻ. Cần có chế độ ăn uống hợp lý.