Để gỡ rối nỗi lo táo bón, bạn không nên bỏ qua bài viết này

Phụ nữ mang thai và cho con bú rất dễ bị trĩ và táo bón, vì ngoài những nguyên nhân thông thường gây ra táo bón và trĩ như thói quen ăn uống thiếu chất xơ, uống ít nước, ít vận động,.... Phụ nữ mang thai và cho con bú còn phải chịu thêm những nguyên do khác, mà nhiều khi là ‘bất khả kháng’:

Táo bón và trĩ là một trong những vấn đề thường gặp ở phụ nữ mang thaivà gây nên nỗi khó chịu dai dẳng cho thai phụ trong suốt 9 tháng 10 ngày của thai kỳ

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến táo bón ở phụ nữ mang thai như do nồng độ quá cao của progesterone trong cơ thể thai phụ; do kích thước tử cung tăng lên chèn ép các cơ quan trong ổ bụng; do ít vận động

Tây y, giải thích về cơ chế gây ra chứng táo bón trong thai kỳ như sa

Các bác sĩ đánh giá tình trạng táo bón ở một người không chỉ ở khoảng thời gian giữa các lần đi tiêu mà ở tính chất của phân

Quan niệm trước đây cho rằng táo bón là khoảng thời gian mỗi lần đi tiêu cách xa nhau nhưng gần đây các bác sĩ đánh giá tình trạng táo bón ở một người không chỉ ở khoảng thời gian giữa các lần đi tiêu mà ở tính chất của phân.

Một người nếu vài ngày mới đi tiêu nhưng phân vẫn thành khuôn, mềm, dễ đi thì chưa gọi là táo bón ngược lại một người ngày nào cũng đi nhưng phân khô, cứng, mỗi lần đi phải rặn nhiều chảy máu phân dê... thì bị coi là táo bón.

Táo bón gây hậu quả thế nào?

Bạn không nên để tình trạng táo bón kéo dài. Cần đi khám bác sĩ ngay khi thấy tình trạng táo bón kéo dài trong một tuần lễ. Bởi khi để tình trạng này kéo dài khiến cho phân bị giữ lâu trong lòng trực tràng sẽ được cơ thể thẩm thấu nước ngược trở lại, khiến phân trở nên khô cứng, làm cho người bệnh càng khó đi tiêu, gây xước thành trực tràng, nứt kẽ hậu môn. Hơn nữa khi bị táo bón kéo dài, trực tràng sẽ bị căng giãn hơn so với bình thường mà cơ chế của lòng trực tràng là cứ phải đầy phân trong lòng trực tràng mới gửi kích thích đến hệ thần kinh trung ương tạo phản xạ mót đi tiêu. Vì vậy khi chưa đủ số lượng phân thì không có phản xạ đi tiêu. Đối với người táo bón do trực tràng bị căng giãn, phình ra nên đòi hỏi số lượng phân phải nhiều hơn bình thường mới tạo tín hiệu để có phản xạ đi tiêu. Đây là cái vòng luẩn quẩn khiến người bị táo bón lại càng táo bón. Hơn nữa khi bị táo bón kéo dài khiến cho chất độc từ phân có điều kiện ngấm ngược trở lại cơ thể rất hại cho sức khỏe, lâu ngày dẫn đến bệnh nứt kẽ hậu môn, phình đại tràng, trĩ, sa trực tràng, viêm đại tràng, thậm chí ung thư đại tràng...

Những người bị táo bón lâu ngày, bụng thường bị đầy, tiêu hóa không tốt, ăn mất ngon, lâu ngày dẫn đến người gầy yếu, suy dinh dưỡng...

Các nhóm thuốc trị táo bón

Thuốc trị táo bón tạo khối (igol, metamucil): nhóm thuốc này chứa chất xơ chất sợi (từ vỏ, hạt, củ), chất nhầy (thạch rau câu), cám lúa mì được cấu tạo gồm những hạt rất nhỏ có thể giữ một thể tích nước gấp nhiều lần thể tích của chúng. Khi uống vào thuốc sẽ hút nước làm tăng thể tích phân ở trực tràng tạo phản xạ đi tiêu tự nhiên. Nhóm thuốc này có tác dụng tương đối chậm nhưng ít can thiệp vào hoạt động bình thường của đại tràng hơn những thuốc nhuận tràng khác.

Thuốc trị táo bón thẩm thấu (sorbitol, forlax, lactitol): chứa các muối vô cơ đường. Khi uống vào, thuốc giữ nước trong lòng ruột giúp thải phân ra ngoài dễ dàng hơn.

Các thuốc làm mềm phân (docusat) giúp nước thấm vào khối phân, làm phân mềm và dễ di chuyển hơn.

Các thuốc bôi trơn (norgalax, microlax): dùng bơm hậu môn. Thuốc chứa dầu khoáng chất (parafin) và các chất giúp thấm nước tốt (glycerin). Không dùng thuốc quá lâu ngày vì có thể làm kích ứng niêm mạc trực tràng, làm tổn thương niêm mạc trực tràng.

Thuốc trị táo bón kích thích (bisacodyl, cascara): thuốc tác động trực tiếp lên thần kinh chức năng vận động bài tiết của ruột, gây co bóp các cơ thành ruột tạo nhu động ruột đẩy phân ra ngoài. Không nên dùng thuốc này quá một tuần vì chúng có thể gây đau quặn bụng và tiêu chảy Không dùng nhóm thuốc này cho phụ nữ có thai và chỉ dùng khi những điều trị khác bị thất bại.

Thực phẩm chức năng hỗ trợ điều trị: Hiện nay trên thị trường nở rộ rất nhiều loại thực phẩm chức năng có tác dụng hỗ trợ táo bón mà trong thành phần của các sản phẩm này thường là các loại chất xơ thiên nhiên, các loại vi sinh vật có lợi cho đường ruột, các loại thảo dược có tính nhuận tràng... Tuy nhiên người bệnh cần cân nhắc kỹ, vì dù là các chất có lợi cho hệ tiêu hóa có tác dụng nhuận tràng nhưng giá thành của các thuốc này không nhỏ, hơn nữa người bệnh phải dùng trong một thời gian dài, nếu không phù hợp với cơ địa người bệnh còn có thể bị dị ứng

Các biện pháp ngoài thuốc

Có thể dùng phương pháp điều trị kết hợp hỗ trợ như dùng sữa chua hoặc sữa bột có bổ sung chất xơ, trà thảo dược

Sau khi điều trị bằng thuốc giúp cơ thể vượt qua giai đoạn bất bình thường trong bài tiết, cần điều chỉnh lại lối sống chế độ ăn uống luyện tập cho phù hợp. Massage đối với trẻ nhỏ, đi cầu đúng giờ và đều đặn, uống nhiều nước, ăn nhiều rau xanh ăn nhiều thực phẩm nhuận tràng năng vận động để kích thích nhu động ruột hoạt động. Buổi sáng ngủ dậy sau khi súc miệng cần uống một cốc nước lọc đầy, sẽ có tác dụng nhuận tràng và kích thích nhu động ruột tạo phản xạ đi ngoài dễ dàng, tuy nhiên chỉ nên áp dụng cho người lớn. Trẻ em thì cần điều chỉnh chọn thời điểm cung cấp nước cho bé thích hợp, tránh uống nước trước khi ăn, kể cả buổi sáng khi mới ngủ dậy, để việc uống nước hạn chế táo bón cho bé không ảnh hưởng đến tiêu hóa của trẻ.

Do tác động của thai lên hệ tiêu hóa nồng độ progesterone ở thai phụ tăng lên, làm giảm trương lực cơ trơn dẫn đến thời gian vận chuyển thức ăn qua ruột non kéo dài làm cho thai phụ dễ bị táo bón; tử cung ở thai phụ tăng kích thước chèn ép các cơ quan trong ổ bụng.

Bên cạnh đó còn có những yếu tố khác như, do lúc mang thai ốm nghén mệt mỏi, thai phụ hạn chế việc đi lại, vận động dẫn đến táo bón; thời gian đầu và cuối thai kỳ thường bị kích thích gây tiểu nhiều (đặc biệt vào ban đêm) nên nhiều thai phụ ngại uống nước, cộng với việc nôn ói lúc mang thai dẫn đến thiếu nước cũng dễ gây táo bón...

Khi có thai, áp lực bụng tăng cao, nhất là ở thời kỳ cuối. Sự chèn ép của tử cung lên tĩnh mạch ngày càng cao, ảnh hưởng đến sự hồi lưu của máu, làm cho trùm tĩnh mạch trĩ bị xung huyết, mở rộng ra. Hậu quả là thai phụ dễ mắc bệnh trĩ

Trong thời gian mang thai cũng cần phải uống viên sắt và canxi bổ sung. Đây cũng là những nguyên nhân làm gia tăng táo bón và  bệnh trĩ. Vì vậy bà bầu nên uống thuốc sau bữa ăn, uống với thật nhiều nước và vận động thể lực hợp lý.

Phụ nữ cho con bú cũng dễ mắc bệnh trĩ táo bón do hậu quả của quá trình mang thai để lại hoặc trong thời gian cho con bú, thường kiêng khem trong chế độ ăn uống sinh hoạt.

Nếu đã bị trĩ từ trước khi có thai thì cách tốt nhất là chữa khỏi hẳn bệnh trĩ rồi mới nên có thai, bởi vì quá trình mang thai và sinh nở sẽ làm cho bệnh trĩ tiến triển rất nhanh. Rất nhiều phụ nữ đã rất đau đớn vì bệnh trĩ sau khi sinh em bé.

Phụ nữ trong thời gian mang thai và cho con bú mà bị trĩ táo bón sẽ cảm thấy mệt mỏi khó chịu hơn, dễ ảnh hưởng đến sức khỏe của bà mẹ và em bé. Đặc biệt, nếu bệnh có kèm chảy máu sẽ làm gia tăng sự thiếu máu ở giai đoạn này.

Vì vậy, nếu bị trĩ táo bón trong thời kỳ mang thai và cho con bú, cần chú ý: chế độ ăn giàu chất xơ, uống đủ nước, vệ sinh hậu môn bằng nước ấm. Nếu không cải thiện bệnh, dùng các thảo dược bào chế từ diếp cá, đương quy, tinh chất nghệ, tinh chất hoa hòe (rutin) để hỗ trợ điều trị mà không cần giảm liều.

Hoàn toàn yên tâm nếu mắc trĩ trong thời gian mang thai và cho con bú.

Nếu đã mắc trĩ trong giai đoạn mang thai có thể hoàn toàn yên tâm sử dụng các dược liệu đã được sử dụng từ hàng ngàn năm nay để điều trị bệnh trĩ cho phụ nữ mang thai và cho con bú như diếp cá đương quy, tinh chất nghệ (curcumin), tinh chất hoa hòe (rutin). Trong đó, chiết xuất Ngư tinh thảo (rau diếp cá) là một loại rau được dùng rộng rãi trong bữa ăn hàng ngày. Giáo sư Đỗ Tất Lợi trong cuốn Các cây thuốc và vị thuốc Việt nam cho biết Diếp cá là một vị thuốc quý, dùng chữa trĩ, lở loét mụn nhọt kinh nguyệt không đều, sưng tắc tia sữa ở phụ nữ đang nuôi con bú.

Các thành phần khác như đương quy, rutin curcumin đều được sử dụng rộng rãi trong dân gian cho phụ nữ mang thai và cho con bú, được các sách y dược nghi chép đầy đủ.